Mondo kaj Koro: Mondo kaj koro
Poploj en aleo.
... Poploj staras en aleo...Ekiras vent’ kun laŭta veo.
Ŝirita, trema ĝemospiro.Jen: venta kanto pri l’ sopiro.
Kaj dum la vento vee blovas,La poploj treme sin ekmovas.
L’ unua klini sin komencas,Ĝi al la dua riverencas,
Sed ĝi al tiu vane zumas,La trian tiu amindumas.
La tria flustras al la kvaraKun ama tremo foliara,
Kaj tiel plu ... jen lud’ sencelaKaj malfeliĉa kaj kruela
Kaj en la tuta vic’ la sama:Rifuz’ de am’, petego ama...
Sovaĝe hurlas jam la vento:Sopir’, sopir’, sopir’, turmento...
Sovaĝe ĝemas arb’ vipataDe la sopiro senkompata...
Reklini sin ... kaj miksus droneSin branĉ’ kun branĉ’ kaj estus bone,
Sed la proksim’, la certa havoSenloga estas kaj sen ravo,
Sopiro je l’ neatingebla:Jen flam’ de l’ kor’ neestingebla...
Ho, steloj en la frosta alto!Facila nub’ en flug’ sen halto!
Flor’ sur la pint’ de l’ roko kruta!Sur frosta lip’ rifuzo muta!
Ho, flor’ ravanta de l’ deziro,Ho, flor’—velkonta post deŝiro!
Ĉu veas, plendas nun la ventoSub vip’ sovaĝa de l’ turmento,
Aŭ, dum ni en doloro dronas,Ĉu rid’ infera ĝia sonas?
Maldolĉa kanto.
Ekiri, kiel la migruloj...Sen cel’, sen hejmo vagi sola...Ne turnu sin plu la okulojAl la ĉielo senkonsola!
Nur ridi belon la naivanDe la printempa floroĉarmo,Kaj lipon havi, sensoifan,Avare ŝpari je la larmo
Rezigni pri ja vana lukto,(feliĉon ankaŭ venk’ ne portos),Rezigni pri la amvoluptoSciante, ke en naŭz’ ĝi mortos.
Ne lasi plu, ke min ektentuAm’ de virino, de amiko.(Brilegaj aĵoj, sed, atentu!,Dissaltos, kiel sapveziko.)
Kaj se espero ŝajnus, rava,Ne kapti ĝin per mano trema,Ĉar ĝi ne estas ŝnuro sava,Araneaĵ’ nur, ŝiriĝema.
Kaj iri nur, sen cel’, sed fido,Sen idealoj, sen deziro,Sur vangoj, sen la ŝmink’ de rido,Kaj pri la mort’: kun ŝultrektiro...
Kun frostaj vangoj, frosta sentoEkfali sur la bulon teran,Kaj kun la vekrianta vento,Ekkanti kanton malesperan...
Iras abiturient’...
En splena sent’, ĉagrena sent’Jen koron ekkaresisArĝentsonor’ de l’ rememor’Pri l’ tempoj, kiuj ĉesis.
Ĝojriĉa temp’, feliĉa temp’De l’ knab’ facilanima,Ho vivabund’ en kora fund’:Viv’ estas ja senlima...!
Senpena sort’ kaj plena fort’,Amika rondo varma,Kortuŝa fid’, plenbuŝa rid’Pri ia farso ĉarma.
Ho ora viv’, ĝojflora viv’,Flugiloj ĝoj-frapantaj,Malĝoj’ kaj dub’: facila nub’...Projektoj dolĉe vantaj,
Studenta temp’, ho venta temp’:Aĝ’ de l’ printempa vento!Ag’ de April’: en blanka bril’Burĝonas knabo sento.
Naiva am’: soifa jamJe kis’ la lipo estasKaj la admir’ per fabla mir’La amatinon vestas.
Naiva poz’: do, sen ripoz’,Nur supren sur deklivo!Infana sonĝ’, ho, vana sonĝ’,Ĉar vekas zorg’ de l’ vivo...
Reportu brilon al la malĝojantoMalnova, kara kant’, adiaŭkanto:
Iras abiturient’Jam for...Adiaŭ, ĉiu kunstudent’...!Jam for...La voj’ al hejm’ jen antaŭ mi,Filistro estos ankaŭ mi.Jam for... jam for...Ni kisu nin je lasta foj’.
Infana sonĝ’, ho vana sonĝ’,Ĉar vekas zorg’ de l’ vivo.Kaj svenas ĝoj’ kaj venas voj’Malsupren sur deklivo.
En truda dev’ la fluga rev’,La sonĝa mond’ ekpalas,Flugila sving’ sen cel-ating’Lamiĝas—kaj ni falas.
Nenie sav’... Nek ama rav’Nin helpas por leviĝo.Ĉar ĝenas nin, ke venas fin’:Aŭ tromp’ aŭ senreviĝo.
Amika rond’... Ĝin portas ond’Malpura: lukt’ por vivo.Malam’, malpac’, barakt’ kaj lac’Envio, monsoifo.
Kaj post esper’ la malprosper’Eterna kaj rigidaSplenigas nin, plenigas ninPer saĝo tre acida:
Por kio lukt’: acida frukt’Ja estas la esperoKaj ĝi de sur branĉ’ sen matur’,Defalas al la tero.
Do lasu nur: viv’ pasu nur,Ĉar estas ver’ ordona,Ke estas mond’ kaj restas mond’Malĝoja kaj malbona.
Ho ploru, ploru kun la ekplorantoMalnova, kara kant’, adiaŭkanto:
Iras abiturient’Jam for...Adiaŭ ĉiu kunstudent’...Jam for...La voj’ al hejm’ jen antaŭ mi,Filistro estos ankaŭ mi.Jam for... jam for...Ni kisu nin je lasta foj’...
Se ekbrulus...
El mia, pro l’ sopir’ brulanta kor’Ardante fluas mia amsufero.Metal’ rigida el fluanta feroObtuza vers’ fandiĝas el dolor’.
Jen kanto, kvazaŭ sonorilsonor’Funebron soniganta tra l’ aero,Jen kant’ sovaĝa, kant’ de l’ malespero:Nenie bril’, nenie helkolor’.
Ho, se ekbrulus en vi ama flamoKaj koron de l’ eterne vin amant’Karesus vi per via vera amo.
Ho kara, tiam estus mia kant’El ĝoja or’ farita brilornamoPor via kap’, kun pompa diamant’.
Brulpereo.
Am’, artfajraĵo milkolora!El kor’ ekflagras vi subite.Mi ekbruligis vin. RaviteMi ĝojis pri fajrejoj viaj.
Espersteletoj verdradiajBrilante tra l’ animo lumisKaj karesante milde zumisPri l’ feliĉego alvenonta.
Kaj el la koro fajrofontaFlagradis flamo bluehela:Revado pri plezur’ ĉiela:Pri lip-sur-lip’, kaj kor-ĉe-koro.
Ho, pluv’ arĝenta, pluv’ el oro,Ho, dolĉaj flamoj rozkoloraj,Ho, dolĉaj sentoj fajroflorajDe laŭstudenta am’ naiva...
Sed ruĝo de l’ sopir’ soifaRaketis, falis sur la koron.Mi sentis akran bruldoloron,Mi tamen ludis plu kuraĝe.
Kaj nun malhele kaj sovaĝeLeviĝis en violkoloroLa pezaj flamoj de l’ doloro...Ektremis mi ĉe l’ ekrigardo.
Kaj venis kun bruliga ardo!Purpur’ terura de l’ pasioGalopas fajro jam tra ĉio...Mi time miras ĝian svingon.
Mi krius jam, ho ve, estingon!Brulvundoj veas sur animo.Kaj kreskas jen la brul’ sen limo,Jam kri’ por helpo vane sonas.
Stertore mi en flamoj dronas,Sangnuboj antaŭ la okuloj...Ve, mi pereas en la brulojDe l’ artfajraĵo milkolora.
Ŝiritaj strofoj.
Memoro, mola lito muska!Min kial la sopir’ embuskaForpelas de vi ĉiam...
Ĝemspiron ĵetas la sopiroKaj refalinta ĝemospiroEkbatas koron ŝtone.
Se brakojn mi al nokt’ etendas,Se savan voĉon mi atendas,Neniam venas voko.
La lum’ de l’ sonĝoj iĝas blinda,La blu’ de l’ sonĝoj—paliĝintaMalplen’ kaj nigro ĉie.
Kaj mi sveninte, pale kuŝasKaj mian lacan koron tuŝasPer brulostampo la dolor’...
Silente, nigre...
Silente, nigre kuŝas mia sentoSimile al la ond’ de l’ nokta mar’,Se kaŝis sin la lun’ kaj la stelar’,Se kuŝas en laŭsvena dorm’ la vento.
Dolora sent’, ho kuŝu en silento...Brilanta penso kaj brilanta far’Jam vane lumus tra la nuba bar’,Ventege vane vipus vin turmento.
Ĉar ŝi, la ŝip’, por kiu vin sopir’Perfortis, pelis al freneza peno,Neatingebla estas por dezir’;
Kuŝante jam feliĉe en haveno,Ve, en la brakoj de alia vir’Kun senkonscia arda ĉirkaŭpreno.
Kiel la infano...
Ho vivo, min lacigis via vojo.Suferon veranNe povas doni al mi la malĝojo.
Se la dolor’ sur mia brust’ genuas,Mi laŭte ne ekkrias:Mi kutimiĝis al ĝi, mi enuas.
Ho viv’, sen peno, sen ribel’, ĉagrenoMi vin trenadas:Kaptito trenas ŝarĝon de l’ kateno.
Se brilas ĝoj’, mi ĝin kun spleno spitaRigardas, kvazaŭOrnamojn de l’ katen’ la hom’ kaptita.
Jes, vivo, min lacigis via vojoKorpuŝon veranJam donas al mi nek malĝoj’, nek ĝojo.
Mi estas pri vi, kiel la infanoPri la ludilo.Li ĝin enuas, ĵetus for el mano,
Li ĵetus for, kaj tamen, se ĝin oniForpreni volas,Li ploras, veas kaj ne volas doni.
En memorlibron de knabino.
Kvieta, dolĉa estu via viv’Kaj gaja, kiel ludo de infanojDancantaj vigle, manoj en la manojJe maj-maten’ sur suna montdekliv’.
Se venas ankaŭ iom da dolor’Ĝi estu, kiel siluet’ de mano,Se ombroludon ludas la infano:Facila, farsa, flirtu baldaŭ for.
Deziroj, kiel ŝafidetoj, ĉieVagadu vigle, pro l’ odor’ ebrieSur verdaj kampoj inter florornamo,
Ĝis fine ilin kun vipanta peloDirektos al la ununura celoPaŝtist’ sovaĝa: la unua amo.
Knabino en fenestro.
Florante vi en la fenestro sidas,La strattumulton vi mirante vidas,Kompato dolĉa tuŝas min ĉe koro:Sort’ via estas, kiel sort’ de floro.
Etendas sin jam manoj florŝirantaj,Viajn petalojn havi dezirantaj,Sed ho ne ties, kiun vi salutusPer klin’, kaj lipojn per miel’ vi ŝutus.
Okul’ ekbrilos, koro ekfrapetos,Se venos, kaj la ŝnurŝtuparon ĵetosDe la esper’ naskita sonĝo-vir’El sonĝoj alvenanta kavalir’—
Aŭ koron, vangojn, dum atendo vanaEnmaskos tempo, la kruelemanaPer frosta krusto kaj per velkosign’.Kaj vi fenestron fermos kun rezign’.
Am’ ne estas...
Ho, am’ ne estas ludo,Sed forta sorta trudo.Ĝi svingas sian viponAl lip’ pelante lipon.
Ni timas ĝian baton,Kapricon, senkompaton,Sub ĝia jug’ ni svenas...Kaj tamen ĝin ni benas.
Ribeleto.
Ho, kiom da bataloj en la mondo!Egale estas, kio ajn min gvidus,Nur foje jam min mi batali vidus.
Ĉu do ne estas, kiel ĉiu homo,Knedita mi el karno kaj sopiro,Ke sidas mi inerte, kun ĝemspiro?
Ĉu do utilas, ĉu al iu plaĉas,Ke jen, mi estas bona, kiel pano,Kaj mi sekiĝas, aŭ min mus’ formaĉas...
Feina sorto.
Feino vivis en la lag’Kun viv’ soleca kaj kvietaKaj al la bord’ je unu tag’Alvenis juna vir’ poeta.
Kaj bela estis la junul’Kaj bukla lia brunhararo,Ardante brilis sorĉa brul’En lia nigra okulparo.
Ekvidis ŝin la juna vir’,Ekflamis lia kor’ amema,Li kantis kanton pri l’ sopir’Kaj vokis ŝin per voĉo trema.
Solecon frostan de l’ fein’Neniam tuŝis voĉo tia,Ensorĉis por eterne ŝinLa okulparo flamradia.
Kaj plenumiĝis ŝia sort’,Tra l’ koro boris amo-sagoTirate de ravanta fort’Sen vol’ ŝi venis el la lago.
Iliajn lipojn ama brul’Kunfandis. Vane vokis ondo.Ŝi, man’ en mano kun junul’,Ekiris al mortema mondo.
Kaj estis por eterne for’Fedigno virgulina, sorĉa,Ŝi donis ĝin plezure porLa ravo de la amo dolĉa.
Kaj ne ekfloris plu narcis’Se lipojn ŝi por rid’ malfermis,Ne milda flor’, sed fajra kis’Sur ŝiaj ruĝaj lipoj ĝermis.
Kaj se ekkaptis ŝin dolor’,L’ okuloj plu ne perlojn rulis.Sed vera, homa, sala plor’,Varmega larm’ en ili brulis.
Kaj ĉiam pli kaj pli da larm’Elgutis al ŝi el okulo,Ĉar, ve, ekvelkis ŝia ĉarm’,Kaj ŝin forlasis la junulo.
*
Feinoj, estas la destin’Por vi kruela kaj malbrila.La sort’ elekti trudas vin,Elekto estas malfacila:
Fevivon frostan vivi surLa koro kun glacia krusto,Aŭ en pasema amplezur’Ekvelki sur la vira brusto.
Aglo kaj kolombo.
Rideto, jen, sur mia vang’ ekflorisHodiaŭ, pale strange kaj kun tim’.Dum nova movo pro la malkutim’Vizaĝo mia kvazaŭ ekdoloris.
Pro l’ mond’ malica ĝemis mi kaj ploris,Ĉar ho, plorinda estas ĝi sen lim’;Dolor’ kruela sidis sur anim’Kaj kiel aglo, ungojn ĝi enboris.
Sed kun esper’ ravanta nun mi ridas,Ĉar jen, kolombon dolĉan nun mi vidas,Mi vidas nun, virino kara, vin.
Kaj certe mi atendas la miraklon,Ke venos, venos de l’ doloro fin’:Ke la kolombo venkos nun la aglon.
Printempa sorĉo.
Flirtanta eta papili’Flugadas super kampa vojo.Ho, en lazur’ flugpendu nur!Mi nun forgesas pri l’ malĝojo
Kaj tuta la flugila polv’Pentrinta mian infanmanonSurpluvas min, kaj al la sin’Ĝi portas post doloro sanon.
Kun kis’ tumultas al la kor’De l’ infanaĝo mil memoroj,Nenie pent’, malĝoja sent’,Kruela aro de l’ doloroj.
Mi serĉas: kien estas forAmdorn’: malnova dolorilo...?Jen, en la kor’ arĝentsonor’:Ĝojŝafidet’ kun sonorilo.
Ho ora sun’, ho silkĉiel’!Facila nub’ el purarĝento!Printemp’ sen lim’! El la anim’Rifuĝas ĉia splena sento.
La kamp’, sonanta ondfein’,Ornamis buklojn nun per florojŜi kantas jen, sin banas enRivero dolĉa de l’ odoroj.
Ho, kia tril’ de l’ birda ar’!Sur arboj dolĉa floro-ĉarmo!Kun laŭta ĝem’ ĉu do mi memMin lavis per maldolĉa larmo?
Ho, vi mensogis al mi, kor’,Ke estas tuta viv’ sufera,Ĝojkriu nun, eksciu nunKe estis via vort’ malvera.
Plezuro kia estas nunDoloron per kalkano jugi!Ho, kia ĝu’: sub brila blu’Sur kamp’ ekkuri... suprenflugi...
Printempo.
Nun tiklas la herbojn petole la vento,Nun tiklas la koron sopiro flugila...La kampon silkharan per ombro facilaDorlote karesas nubet’ el arĝento.
En vesto odora kaj blanka la branĉoRidetas kun ros’ sur burĝon’ sia ĉarma.Vi pensus, kun ĝojo hontema kaj larmaFraŭlino atendas je ven’ de l’ fianĉo.
Kaj birdoj ekkantas printempan ĝojĥoron,En brila aer’ papilioj promenas,Delogas, kisinte forlasas la floron.
La rav’ de l’ ĝermado kaptite min tenas,Plenbruste enspiras mi ter-bonodoron...Ho, dolĉa ... volupta ebrio ... mi svenas...
Somero.
Ĝis limoj de l’ vido ondadas tritikoj.Jen flava mareg’ sub ardanta sunbrilo...Sub propra la ŝarĝo jam antaŭ falĉiloLa kapojn ekklinas humile la spikoj.
Virino benata, la Tero PatrinoInfanojn alvokas: do venu, ho homoj,Kaj suĉu el sukoj kaj el la aromoj,Infanoj avidaj, do venu al sino.
Kaj ili alvenas, kaj venas ne vane,Kaj falas la beno abunde, sen finoPatrino amanta ĝin ŝutas plenmane.
Sopir’ min ekkaptas: per pia kapklinoL’ adoron ekmontri kaj fali infaneSur bruston benatan de l’ Tero-Patrino.
Aŭtuno.
En flava arbaro aŭtuna mi kuŝas...Faladas zigzage kaj zumas folioj,Susuras la vento ĉe miaj tempioj,La frunton freŝige, karese ĝi tuŝas.
Tra l’ arboj filtriĝas nur kvazaŭ murmuroDe psalmoj: kantado de vinrikoltantoj...Mi pensas: mortanton pripreĝas la kantojLasthorojn nun vivas la granda Naturo.
Odoron elspiras mortante la floroj,Sur min folipluvon la arboj subsendas,Ho pompo funebra, aŭtunaj koloroj!
Mi kuŝas, mi kuŝas kaj brakojn etendasEbrie pro venta susur’ pro l’ odoroj...Mi ian miraklon aŭtunan atendas...
Aŭtuna fantazio.
Jen, kiel virino en plena maturo,En plena beleco, sed sur la vizaĝoJam kun la signetoj de l’ velko, de l’ aĝo,Baraktas volupte l’ aŭtuna Naturo.
En varma ventspiro sopiro sufokas,Ĝemadas la arboj amsenton ebrianKaj ŝiras de l’ korp’ ŝi la veston folian:Por am’ ŝi amanton: la sunon alvokas.
Sed iĝis malvarma radio la suna:Ĝi kisi ne plu, jam karesi nur povas:Amanto fidela jam iĝis maljuna.
Karesas li, fine kvieton ŝi trovas.Kaj ĉion ekregas silento aŭtuna...Nur foje folion la vento ekmovas.
________________________________________________
EL LA HUNGARA LITERATURO
ĝis nun aperis en Esperanto:
EL LA HUNGARA LITERATURO
ĝis nun aperis en Esperanto:
- Arpado Abonyi: Mallumaĵoj. Tradukis Paŭlo de Lengyel.
- Zoltano Ambrus: La bazaro brulas. Tr. Dro Karlo Mezei. En la sama kajero: A. Vay: La ŝtonpististo. Tr. Dro Adalberto de Rácz.
- *Andreo Ady: La Wagram-Odo. Tr. Dro Rudolfo de Rajczy. En la sama kajero: Ludoviko Biró: La infano. Tr. Adalberto Dobler kaj: Julio Krudy: La Prauloj. Tr. Dro Rudolfo de Rajczy.
- Arpado Berczik: Kiu ne povas plori... Tr. Dro Leono Loránd. (Tri noveloj) En la sama kajero: Francisko Molnár: La kitklubo. Tr. Izoro Kelemen kaj: Soma Guthi: Demandoj konfesigaj. Tr. F. Varga.
- *Eŭĝeno Heltai: Gertie. Tr. Ferdinando Varga. (En la sama kajero du originalaĵoj de Ferdinando Varga.)
- *Francisko Herczeg: Marĉfloro. Tr. F. Göltl.
- Francisko Herczeg: Hungaraj rakontoj. Tr. A. Panajott.
- Maŭro Jókai: Du noveloj. (La edzino de falinto. Pola rakonto.) Tr. Johano de Luczenbacher.
- Kolomano Mikszáth: Fantomo en Lubló. Tr. Jenő Forster.
- Francisko Móra: Kiam mi en ĉielo estis. (Kvar noveloj). En la sama kajero: Vilhelmo Sz. Szigethy: Kitelo de virino Sankta Anno. Stefano Tömörkény: Hirundoj. Miĥaelo Cserzy: Sur la vojo de la malboniĝo. Tr. Dionizo Muzsnai.
- Aleksandro Petőfi: Elektitaj poemoj. Tr. Dro Euĝ. Fuchs.
- *Aleksandro Petőfi: Hungara Poemaro I. kaj. II. Tr. Dro R. Fiedler, A. de Marich kaj Dro R. de Rajczy. En la kajero IIa poemoj ankaŭ de Johano Arany, Danielo Berzsenyi kaj Miĥaelo Szabolcska.
- Miĥaelo Vörösmarty: Ilonjo Bela. Tr. Dro Euĝ. Fuchs.
En sama formo aperis:
SES NOVELOJ
de JÓKAI, MIKSZÁTH, HERCZEG kaj MOLNÁR.
BONHUMORAJ RAKONTOJ
de nuntempaj verkistoj.
Pri Hungarlando en Esperanto ĝis nun aperis:
Esperantajn librojn, glumarkojn,
afiŝojn gazetojn kolektas, vendas,
peras, sciigojn havigas:
Hungara Esperanto Servo
Adreso: Paŭlo Balkányi, Budapest, VI., Hajós-u. 15.
VIA DEVO estas:
1) IDEALA = helpi la interkomprenon de la popoloj per disvastigo de la ideo kaj literaturo de Esperanto!
2) PRAKTIKA = aliĝi al la Universala Esperanto Asocio, uzi kaj uzigi ĝiajn servojn!
SES NOVELOJ
de JÓKAI, MIKSZÁTH, HERCZEG kaj MOLNÁR.
BONHUMORAJ RAKONTOJ
de nuntempaj verkistoj.
Pri Hungarlando en Esperanto ĝis nun aperis:
- Alvoko kaj Respondo de la Hung. Scienca Akademio.
- Dr. L. Buday: La ekonomia unueco de Hungarujo. Tradukis Rafaelo Bartal.
- Gvidlibroj de Budapest, Szeged Arad, Hortobágy.
- Kajero pri hungaraj banejoj.
Esperantajn librojn, glumarkojn,
afiŝojn gazetojn kolektas, vendas,
peras, sciigojn havigas:
Hungara Esperanto Servo
Adreso: Paŭlo Balkányi, Budapest, VI., Hajós-u. 15.
VIA DEVO estas:
1) IDEALA = helpi la interkomprenon de la popoloj per disvastigo de la ideo kaj literaturo de Esperanto!
2) PRAKTIKA = aliĝi al la Universala Esperanto Asocio, uzi kaj uzigi ĝiajn servojn!