Hamleto: Akto II
AKTO II
SCENO I
Ĉambro en la domo de Polonio. Eniras Polonio kaj Reinhold.
POLONIO
Jen tiujn ĉi paperojn kaj la mononAl li transdonu!REINHOLD
Jes, sinjoro, bone.POLONIO
Sed antaŭ ol viziti lin, vi farosPrudente, se vi bone eldemandosPri la konduto lia.REINHOLD
Efektive,Mi mem intencis tion fari.POLONIO
Bone!Tre bone! Antaŭ ĉio vi demandu,Kielaj Danoj loĝas en Parizo,De kia speco, kiel ili vivas,Kun kiu kaj en kiaj societoj; Se per demandoj tiel deflankiĝajVi vidos, ili konas mian filon,Vi venos pli proksime al la celo,Ol per demandoj rektaj. Agu, kvazaŭVi konus lin nur iom, malproksime;Ekzemple: «Ha, mi konas lian patron,Kaj lian familion, eĉ lin memMi iom konas». Ĉu vi min komprenas?REINHOLD
Ho, jes, sinjoro!POLONIO
«Eĉ lin mem», vi diros,«Sed nur malmulte; se mi ne eraras,Li estas tre sovaĝa, faras tionKaj tion...» nun vi povas lin kulpigiPer plej diversaj elpensitaj faktoj;Nur ne per ia malbonaĵo, kiuAl li alporti povus malhonoron!Ho, nur ne tion! Gardu vin de tio!Nur tiajn faktojn, kiuj ordinareJunecon akompanas.REINHOLD
Nu, ekzempleLudado...POLONIO
Jes! drinkado, duelado,Insultemeco, aŭ malpacemeco,Eĉ petolado kun virinoj.REINHOLD
TamenĈu tio jam ne estos malhonoro?POLONIO
Ho, ne, se vi nur lerte ĝin esprimos.Ne diru, ke li estas tute sklavoDe volupteco; ne, prezentu liajn mankojn En tia lumo, ke ili aperuKiel makuloj nur de libereco,Esprimoj de flameco de l’ spirito,Ekboloj de senbrida juna sango.REINHOLD
Sed, ho, sinjoro...POLONIO
Kial tion fari?REINHOLD
Jes, mi dezirus scii, kia celo...POLONIO
Nu, vidu, mia plano estas tia,Kaj mi esperas, ke ĝi bone fruktos:Se vi sur mian filon tiel ĵetosLa makuletojn, tiam diligenteAtentu! Se kunparolanto viaLa junan homon iam vidis kulpanEn la malvirtoj ĵus nomitaj, tiam,Ho, kredu, li en tia manieroAl vi sin turnos: «Jes, sinjoro mia»,Aŭ «jes, amiko», aŭ «jes, estimata»,Aŭ kiel ajn en tiu lando estasLa form’ uzata de ekparolado...REINHOLD
Nu, bone.POLONIO
Kaj li poste faros tiel:Li faros... jes... kion mi volis diri?..Mi volis ion diri... Al diablo!Nu, kie do mi haltis? He?REINHOLD
Vi haltisĈe l’ vortoj «li en tia manieroAl vi sin turnos»POLONIO
Ha! Al vi sin turnos.Li turnos sin al vi: «Jes, mi lin konas,Sinjoron tiun vidis mi hieraŭ,Aŭ antaŭ kelka temp’, aŭ kiam ajn;En tia aŭ tiela societo;Li tie efektive alte ludis,Li tie estis en malsobra stato,Li tie sin batadis kun kolegoj»;Aŭ «mi lin vidis, kiam li enirisEn domon de virinoj de malĉasto»;Aŭ tiel plu. Kaj tiam vi rimarkos,Ke via kaptileto la mensogaAlkaptis la ezokon de la vero;Kaj tiel ni, sprituloj, ĉiam povasPer anguletoj kaj per artifikoj,Per kurba voj’ al rekta celo veni;Kaj tiel vi laŭ mia klarigadoFacile elesploros mian filon.Ĉu vi komprenis bone?REINHOLD
Jes, sinjoro.POLONIO
Kaj nun kun Dio iru! Bonan vojon!REINHOLD
Sinjor’...POLONIO
Vi ankaŭ mem lin elobservu,Per la rilat’ al vi.REINHOLD
Mi ĉion faros.POLONIO
Ke li nur diligente muzikadu!REINHOLD
Tre bone. Mi salutas!POLONIO
Nu, adiaŭ!
(Reinhold foriras. Eniras Ofelio.)
POLONIO
Nu, kio, Ofelio? Kio nova?OFELIO
Ha, estimata patro! De teruroMi tuta tremas!POLONIO
Kio do fariĝis?OFELIO
En mia ĉambro sidis mi, kudrante,—Subite venas la reĝid’ Hamleto,Kun disŝirita vesto, sen ĉapelo,La ŝtrumpoj disligitaj kaj malpurajSenorde pendas sur la maleoloj;Tre pala, kun piedoj skuiĝantaj;Kun vido tiel plena de teruro,Kvazaŭ li venus ĵus el la infero,Por antaŭdiri ian teruregon.POLONIO
De am’ al vi li eble freneziĝis?OFELIO
Sinjoro, mi ne scias, sed mi timas,Ke tiel estas.POLONIO
Kion do li diris?OFELIO
Li prenis mian manon kaj ĝin premis,Kaj poste sin retiris kaj, tenanteLa duan manon super la okuloj,Li rigardadis sur vizaĝon mianKun tia atenteco, kvazaŭ volus Li pentri ĝin. Li tiel longe staris;Kaj fine, ekskuinte mian manon,Tri fojojn balancinte sian kapon,Ekĝemis li kun tia sopirecoKaj tia profundeco, kvazaŭ volusLi kun la ĝemo fini sian vivon.Kaj poste li min lasis iri for,Kaj ankaŭ mem foriris, sed la kaponAnkoraŭ ĉiam tenis li turniteAl mia flanko, ĝis li malaperis.POLONIO
Sufiĉe! Venu! al la reĝ’ ni iru!Ĝi estas freneziĝo de la amo;La amo ruinigas la amanton,Kondukas al decidoj malesperaj,La homon ofte ĝi turmentas pli,Ol ĉiuj la pasioj en la mondo.Bedaŭras mi la princon! Ĉu vi ebleAkceptis lin jam tro maldelikate?OFELIO
Ne, kara patro; laŭ ordono viaMi nur de li leterojn ne akceptisKaj malpermesis vizitadi min.POLONIO
Nu, tio ĉi lin certe frenezigis.Bedaŭras mi jam mian severecon.Mi pensis ja, ke li nur petoladasKaj volas pereigi vin. Ho, Dio,Ho, mia malbenita suspektado!Ni, maljunuloj, havas la kutimonTro malproksime peli la singardon,Kiel junuloj ofte tro suferasJe absoluta manko de singardo.Ni iru al la reĝo! La konfeso Ne plaĉos al la reĝo, sed pli multeLin kolerigus la kaŝado. Venu!
(Ambaŭ foriras.)
SCENO II
Ĉambro en la palaco. La reĝo, la reĝino, Rosenkranz, Güldenstern kaj korteganoj.
REĜO
Ni vin salutas, nia RosenkranzKaj nia Güldenstern! Ne sole vidiNi volis vin, sed ankaŭ la bezonoDe viaj servoj igis nin vin voki.Vi aŭdis jam pri la metamorfozoDe la reĝid’ Hamleto: nek ekstereKaj nek interne li similas nunAl tio, kio li antaŭe estis.La kaŭzon, kiu, krom la patra morto,Al tia stato nun lin alkondukis,Ne povas mi diveni. Nun mi petasVin ambaŭ, kiuj tutan la juneconKun li pasigis kune kaj tre boneLin konas,—vin mi petas, volu restiTra kelka tempo en palaco nia,Penadu lin altiri al amuzojKaj ĉe okazoj esploradu lerteLa kaŭzon, kiu premas lin kaŝite.Se konos ni la kaŭzon, ni jam povosKuraci lin.REĜINO
Sinjoroj miaj karaj,Pri vi li tiel ofte paroladis,— Mi scias, li vin amas pli, ol ĉiujn.Se vi konsentos fari la komplezonAl ni kaj ĉe ni resti kelkan tempon,Por helpi al la malfeliĉo nia,Ni rekompencos la viziton vianPer plej konvena reĝa rekompenco.ROSENKRANZ
Vi havas rajton, viaj reĝaj moŝtoj,Al ni ordoni. Vi ne devas petiPri tio, kio estas nia ŝuldo.GÜLDENSTERN
Obeos ni kaj ambaŭ ni promesasLaŭ ĉiuj fortoj servi akurateAl viaj reĝaj moŝtoj.REĜO
Ni vin dankas,Ho, karaj Rosenkranz kaj Güldenstern!REĜINO
Mi dankas vin, ho, karaj GüldensternKaj Rosenkranz! Vizitu plej rapideHamleton, mian filon malfeliĉan.Kaj iu el la korteganoj iruSinjorojn akompani al Hamleto!GÜLDENSTERN
La Plejpotenca faru nian venonPor li saniga!REĜINO
Dio volu! Amen!
(Rosenkranz, Güldenstern kaj kelkaj korteganoj foriras. Venas Polonio.)
POLONIO
Afabla reĝo! Jam el NorvegujoRevenis la senditoj kun sukceso.REĜO
Vi ĉiam estis patro de agrablajSciigoj.POLONIO
Ĉu ne vere, mia reĝo?Jes, kredu, mia reĝo, mi dediĉasLa tutan mian kapon kaj animonPost mia Dio nur al mia reĝo.Kaj nun mi pensas—se la cerbo miaNe ĉesis sur vojeto de prudentoSukcese ĉasi—ke la veran kaŭzonDe l’ freneziĝo de l’ reĝid’ mi trovis.REĜO
Ho, diru! Mi rapide volas aŭdi!POLONIO
Aŭskultu antaŭ ĉio la senditojn;Kaj mia bona scio al vi estuPostmanĝo al festeno la agrabla.REĜO
Nu, bone, alkonduku la senditojn! (Polonio foriras.)Li diras, ho, Gertrudo mia kara,Ke trovis li la kaŭzon de malsanoDe via filo.REĜINO
Mi la kaŭzon vidasNur en la morto de la patro liaKaj en edziĝo nia tro rapida.REĜO
Ni baldaŭ ĉion scios, mia kara.(Polonio revenas kun Voltimand kaj Kornelio.)Ni vin salutas, karaj revenintoj!Rakontu, Voltimand, kion alportisVi de la frato nia la Norvega?VOLTIMAND
Redonon de salut’ kaj bondeziroj.Tuj post’ alveno nia li elsendis Ordonon, por haltigi la preparojnDe sia nev’, pri kiu li supozis,Ke li armiĝas kontraŭ la Polujo;Li post esploro efektive vidis,Ke ĉio estis kontraŭ via moŝto.Kaj ĉagrenita, ke malsanon lianKaj maljunecon oni tiel trompis,Li sendis tuj, por voki Fortinbrason,Riproĉis lin severe, kaj la nevoSolene ĵuris, ke li plu neniamBatalos kontraŭ via reĝa moŝto.Per tio ĝojigita, la maljunaPor li asignis la salajron jaranDe tri mil kronoj kaj al li permesisKontraŭ Polujo uzi la varbitanMilitistaron; kaj por via moŝtoAl ni li donis jenan skriban peton,Ke vi permesi volu al l’ anaroTra via lando fari la traironSub la kondiĉoj, kiujn pli detaleVi legos en la jena skriba peto.REĜO
Ni trovas ĉion bona. Ni en tempoPli oportuna legos kaj pripensosKaj donos la respondon. Vin ni dankasPor viaj penoj kaj fidela servo.Nun iru vi ripozi, kaj hodiaŭAl la vespero ni vin petas veniKun ni festeni. Estu bonaj gastoj!
(Voltimand kaj Kornelio foriras.)
POLONIO
Nun la negoco estas jam finita.Ho, reĝo kaj reĝino, se mi volusKomenci nun klarigojn, kio estasReĝa moŝteco, kio servemeco, Kaj kial tago estas tago, kialLa nokto estas nokto, tempo—tempo:Signifus tio perdi senutileLa tagon kaj la nokton kaj la tempon;Ĉar mallongeco estas la spiritoDe saĝo kaj multevorteco estasLa korpo kaj ekstera ornamaĵo,Mi ĉion tial diros tre mallonge.La nobla via filo freneziĝis;Mi diras «freneziĝis», ĉar en kioKonsistas freneziĝo? Ja en tio,Ke oni frenezumas. Sed ni lasuĜin flanke kaj komencu...REĜINO
Mi vin petas.Pli da enhavo, malpli da artaĵo!POLONIO
Mi ĵuras, mi parolas sen artaĵo!Li estas nun freneza,—estas vero;Kaj vere tio estas tre domaĝa,Kaj tre domaĝe, ke ĝi estas vero;Cetere mi konsentas, ke mi uzisFiguron neprudentan,—ni ĝin lasu,Kaj mi sen arto iru al l’ afero.Ni sekve diras, ke li freneziĝis;Nun restas, ke ni trovu nur la kaŭzonDe la efekto, aŭ, pli vere diri,De la difekto, ĉar neniu dubas,Ke tiu ĉi difekt-efekto havasSendube ian kaŭzon. Nun finite,—La stato de l’ afero estas tia:Atenti volu! (Li elprenas paperon el la poŝo.)Mi filinon havas—Mi havas ŝin, ĉar ŝi ja estas mia—Nun el obeo, kiun ŝi ja ŝuldas, Ŝi tion ĉi al mi transdonis. ViduKaj konsideru! (Li legas)
«Al la ĉiela, la idolo de mia animo, la ravanta Ofelio»—Tio ĉi estas malbona frazo, triviala frazo; «ravanta» estas triviala frazo.—Sed aŭskultu plu: «Al ŝia belega delikata brusto tiuj ĉi linioj» k. t. p.
REĜINO
Ĉu tion ĉi Hamleto al ŝi sendis?POLONIO
Ho tuj, reĝino, mi raportos ĉion.(Li legas.) «Dubu pri la sun’ super la tero,Dubu, ĉu en steloj brilas flamo,Dubu pri vereco de la vero,Sed ne dubu nur pri mia amo.
Ho, kara Ofelio, la versofarado ne prosperas al mi; mi ne posedas la arton ritmigi miajn sopirojn; sed ke mi forte vin amas, ho plej kara mia, tion ĉi kredu al mi. Adiaŭ! Via por eterne, plej kara fraŭlino, tiel longe kiel tiu ĉi tera maŝino al li apartenas—Hamleto.»
Jen tion en ŝuldata obeadoAl mi filino mia montris. AnkaŭPri ĉio, kion li al ŝi parolis,Precize laŭ la tempo kaj la lokoKaj maniero ŝi al mi raportis.REĜO
Sed kiel ŝi akceptis lian amon?POLONIO
Kiele pensas vi pri mi?REĜO
Mi pensas,Vi estas hom’ fidela kaj honesta.POLONIO
Mi tion pruvos. Kion do vi pensus,Se mi, vidante, kiel tiu amo Disvolvas sin (mi tion bone vidisAnkoraŭ antaŭ ol filino miaAl mi rakontis),—kion pensus vi,Aŭ kion pensus ŝia reĝa moŝto,Reĝino mia alte estimata,Se mi en la afero ludus rolonDe leterujo aŭ de skribotablo,Se mi silente, mute mian koronPor tio fermus kaj sen ia faroRigardus tiun amon? Kion tiamVi povus pensi pri persono mia?Ne, mi alpaŝis rekte al l’ aferoKaj tiel diris al filino mia:«Reĝida moŝt’ Hamleto estas princo,Por vi tro alta; ne kuraĝu ludi!»Kaj mi al ŝi ordonis, ke ŝi tenuSin malproksime de la princ’ Hamleto,Leterojn ne akceptu, nek donacojn.Ordonon mian patran ŝi plenumis,Kaj li, nun rifuzita (vi permesuKe mi raportu per mallongaj vortoj),Fariĝis tre malĝoja kaj li perdisLa apetiton, poste eĉ la dormon,Li baldaŭ perdis ankaŭ sian fortonKaj poste perdis ankaŭ la konscion,Kaj tiel ŝtup’ post ŝtupo li enfalisEn la frenezon, kiu nun lin premasKaj ĉiujn nin sincere malĝojigas.REĜO (al la reĝino).
Vi pensas, ke ĝi povus esti ebla?REĜINO
Tre povas esti.POLONIO (al la reĝo).
Ĉu eĉ unu fojonVi iam vidis, ke mi kun certeco Raportis: «tiel estas», kaj en veroNe estis tiel?REĜO
Ne, mi ne memoras.POLONIO (montrante sian kapon kaj ŝultrojn).
Deprenu al mi tion nun de tio,Se ne senduban veron mi raportas.Se postesigno gvidas min, mi trovosLa kernon de la vero, se ĝi sidusEĉ en la plej profunda kaŝiteco.REĜO
Sed kiel ni esplorus pli precize?POLONIO
Vi scias, ke tre ofte tutajn horojnLi promenadas en la galerio.REĜINO
Jes, efektive.POLONIO
Nun filinon mianMi tien lasos; vi kun mi vin kaŝosEkzemple post tapiŝo, por observi.Se li ne amas ŝin kaj ne per tioLi freneziĝis, tiam mi ne estuPli via kortegano-konsilanto.Mi tiam plugu kampon, paŝtu bruton.REĜO
Ni vidu. (Eniras Hamleto, legante.)REĜINO
Jen li venas, ion legas,—Kun kia malgajeco en vizaĝo!POLONIO
Mi petas vin, vi ambaŭ tuj foriru!Mi tuj al li alpaŝos, vi permesu!
(La reĝo, reĝino kaj korteganoj foriras).
POLONIO (al Hamleto).
Kiele fartas mia bona princo?
HAMLETO
Dank’ al ĉielo, bone!
POLONIO
Ĉu vi min konas, via princa moŝto?
HAMLETO
Tre bone. Vi ja estas fiŝisto?
POLONIO
Ne, mia princo.
HAMLETO
Tiam mi dezirus al vi, ke vi estu tia honesta homo.
POLONIO
Honesta, mia princo?
HAMLETO
Jes, sinjoro, esti honesta en tiu ĉi mondo signifas esti elektita inter dek mil.
POLONIO
Tute vere, mia princo.
HAMLETO
Ĉar se la suno naskas vermojn en malviva hundo... diaĵo, kiu kisas mortintaĵon... Ĉu vi havas filinon?
POLONIO
Jes, mia princo.
HAMLETO
Ne permesu al ŝi iri en la suno. Fruktoportado estas beno: sed ĉar via filino povus porti fruktojn,—gardu vin amiko.
POLONIO
Kion vi komprenas sub tio ĉi? (Flanken) Ĉiam pri mia filino. Kaj tamen li antaŭ momento ne konis min; li diris, ke mi estas fiŝisto. Li venis malproksimen, tre malproksimen! Estas vero, en mia juneco la amo ankaŭ kondukis min en tre danĝeran situacion, preskaŭ tiel same danĝere kiel lin. Mi denove ekparolos al li. (Laŭte) Kion vi legas, mia princo?
HAMLETO
Vortojn, vortojn, vortojn.
POLONIO
Sed kia estas la enhavo?
HAMLETO
Vi volas ion havi?
POLONIO
Ne, mi demandas, pri kio estas parolate en tiu ĉi libro, mia princo.
HAMLETO
Kalumnioj, mia sinjoro! La malnobla satira verkisto de tiu ĉi libro diras, ke maljunaj homoj havas grizajn barbojn, ke iliaj vizaĝoj estas sulkitaj, ke iliaj okuloj estas malsanaj, ke ili havas superfluan mankon de sprito kaj ke al tio ĉi ili havas tre malfortajn femurojn. Kvankam pri ĉio tio ĉi mi estas sincere kaj forte konvinkita, mi tamen ne aprobas, ke li pri ĉio tio ĉi skribas; ĉar vi mem, sinjoro, fariĝus tiel maljuna kiel mi, se vi povus iri returnen kiel kankro.
POLONIO (flanken).
Kvankam tio ĉi estas frenezo, ĝi tamen havas en si metodon. (Laŭte) Ĉu vi ne volas iom ŝanĝi la lokon, princo?
HAMLETO
Iri en la tombon?
POLONIO
Nu, tio ĉi estus efektive radikala ŝanĝo de la loko! (Flanken) Kiel trafaj ofte estas liaj respondoj? Estas feliĉo, ke la frenezo ofte havas ion tian, kio al la saĝo kaj al la sana prudento ne bone prosperas. Mi forlasos lin kaj tuj penos aranĝi en ia maniero renkontiĝon inter li kaj mia filino. (Laŭte) Plej afabla reĝido, permesu al mi preni la kuraĝon diri al vi adiaŭ.
HAMLETO
El ĉio, kion vi povas preni de mi, mi nenion cedos al vi tiel volonte, kiel mian vivon, mian vivon.
POLONIO
Adiaŭ, princo!
HAMLETO
La enuigaj maljunaj malsaĝuloj!
(Venas Rosenkranz kaj Güldenstern.)
POLONIO (forirante).
Vi serĉas la princon Hamleton? Jen li estas.
ROSENKRANZ (al Polonio).
Ni dankas vin, sinjoro! (Polonio foriras.)
GÜLDENSTERN
Estimata princo...
ROSENKRANZ
Mia kara princo...
HAMLETO
Miaj karaj bonaj amikoj! Kiel vi fartas, Güldenstern? Ha, Rosenkranz! Bonaj kolegoj, kiel vi fartas?
ROSENKRANZ
Kiel mezaj filoj de tiu ĉi tero.
GÜLDENSTERN
Ni estas feliĉaj jam per tio, ke ni ne estas tro feliĉaj; sur la ĉapo de Fortuno ni ne estas la pinto.
HAMLETO
Ankaŭ ne la plandoj de ŝiaj ŝuoj?
ROSENKRANZ
Ankaŭ tio ne, kara princo.
HAMLETO
Vi vivas sekve en la regiono de ŝia zono aŭ en la centro de ŝia favoro?
GÜLDENSTERN
Jes, efektive, ni ne estas tute fremdaj al ŝi.
HAMLETO
Sub la koro de la feliĉo? Ho, tre vere, la feliĉo estas publika virino. Kio da nova?
ROSENKRANZ
Nenio, mia princo, nur ke la mondo fariĝis pli honesta.
HAMLETO
Ha, tiam kredeble baldaŭ estos la finiĝo de la mondo! Sed via novaĵo ne estas vera. Permesu al mi demandi: per kio vi, miaj bonaj amikoj, kolerigis la Fortunon, ke ŝi vin sendis tien ĉi en la malliberejon?
GÜLDENSTERN
En la malliberejon, mia princo?
HAMLETO
Danujo estas malliberejo.
ROSENKRANZ
Tiam ankaŭ la tuta mondo estas malliberejo.
HAMLETO
Jes, granda malliberejo, en kiu ekzistas multe da apartaĵoj, ĉeloj kaj kavoj. Danujo estas unu el la plej malbonaj.
ROSENKRANZ
Ni ne pensas tiel, mia princo.
HAMLETO
Nu, tiam ĝi estas por vi io alia, ĉar per si mem nenio estas bona nek malbona; nur la pensado donas al ĉio tian aŭ alian karakteron. Por mi ĝi estas malliberejo.
ROSENKRANZ
Sendube via gloramo faras por vi el Danujo malliberejon; ĝi estas tro malvasta por via spirito.
HAMLETO
Ho, mia Dio! oni povus enfermi min en ŝelon de nukso kaj mi rigardus min kiel reĝon de vastegaj spacoj, se nur miaj malbonaj sonĝoj min ne turmentus.
GÜLDENSTERN
Tiuj ĉi sonĝoj en efektivo estas gloramo; ĉar la efektiva esenco de la gloramo estas nur la ombro de sonĝo.
HAMLETO
Sonĝo per si mem estas ombro.
ROSENKRANZ
Certe, kaj ŝajnas al mi, ke la gloramo havas esencon tiel aeran kaj senfundamentan, ke ĝi estas nur ombro de ombro.
HAMLETO
Sekve niaj almozuloj estas korpoj kaj niaj monarĥoj kaj fieraj herooj estas la ombroj de la almozuloj. Ĉu ni ne iru al la reĝo? Ĉar pro honoro, mi ne scias argumentadi.
ROSENKRANZ kaj GÜLDENSTERN
Ni volonte servos al vi.
HAMLETO
Ne, tute ne, mi ne volas alkalkuli vin al miaj ceteraj servantoj; ĉar—por paroli kun vi kiel honesta homo—mia servantaro estas abomeninda. Tamen por resti sur la ebena vojo de la amikeco, kion vi faras en Elsinoro?
ROSENKRANZ
Ni volis vin viziti, nenio plu.
HAMLETO
Mi, almozulo, estas eĉ por danko tro malriĉa. Sed mi dankas vin, kaj certe, miaj amikoj, mia danko havas la indon almenaŭ de unu groŝo. Ĉu oni ne sendis voki vin? Ĉu tio ĉi estis via propra deziro? propravola vizito? Kuraĝe, kuraĝe, estu honestaj kun mi! Nu, diru do!
GÜLDENSTERN
Kion ni devas diri, princo?
HAMLETO
Ĉion, kion vi volas,—nur ne la veron. Oni sendis vin inviti, kaj en viaj rigardoj kuŝas konfeso, por kies kaŝado via modesteco ne estas sufiĉe ruza. Mi scias, la bonaj reĝo kaj reĝino sendis peti vin.
ROSENKRANZ
Por kia celo, mia princo?
HAMLETO
Tion ĉi mi devus sciiĝi de vi. Sed mi petegas vin per la rajtoj de nia amikeco de lernejo, per la kuneco de nia juneco, per nia ĉiama reciproka amo, per ĉio pli kara ankoraŭ, kion pli bona parolisto povus meti al via koro: estu sinceraj kontraŭ mi, ĉu oni invitis vin aŭ ne?
ROSENKRANZ (al Güldenstern).
Kion vi diros?
HAMLETO (flanken).
Ha, nun mi jam finis kun vi! (Laŭte) Se vi min amas, ne mensogu.
GÜLDENSTERN
Kara princo, oni invitis nin.
HAMLETO
Kaj mi diros al vi, por kia celo; en tia maniero mia klarigo liberigos vin de perfido, kaj via tenado de sekreto rilate la reĝon kaj reĝinon ne suferos eĉ per unu haro. De mallonga tempo mi perdis—mi ne scias el kia kaŭzo—mian tutan gajecon, mi forĵetis ĉiujn miajn ordinarajn okupojn, kaj mia humoro estas efektive tiel nigra, ke la tero, tiu ĉi bonega konstruo, ŝajnas al mi nur nuda pinto; vidu, tiu ĉi belega baldakeno, la aero, tiu ĉi brava arkaĵo ĉiela, tiu ĉi majesta tegmento kun sia ora fajro: ŝajnas al mi kiel nenio alia, ol putra, pesta amaso da miasmoj. Kia majstra kreitaĵo estas la homo! kiel nobla per sia prudento! kiel senlima per siaj kapabloj! kiel granda kaj mirinda per sia formo kaj movoj! kiel simila al anĝelo per siaj agoj! kiel simila al Dio per sia komprenado! la ornamo de la mondo! la modelo por la vivantaj ekzistaĵoj! Kaj tamen kio estas por mi tiu ĉi kvintesenco de la polvo? Mi ne amas la viron (Rosenkranz kaj Güldenstern ridetas), kaj la virinon ankaŭ ne, kvankam per via rideto vi tion ĉi videble dubas.
ROSENKRANZ
Mia princo, mi ne havis tian intencon.
HAMLETO
Kial do vi ridis, kiam mi diris, ke mi ne amas la homon?
ROSENKRANZ
Mi pensis: se tiel estas, kian do regalon ricevos de vi la aktoroj, kiujn ni renkontis en la vojo kaj alkondukis tien ĉi; ili venis, por proponi al vi siajn servojn.
HAMLETO
Tiu, kiu ludas la rolon de reĝoj, estos al mi boneveninta; lia reĝa moŝto akceptos de mi humilan saluton. La vaganta kavaliro povos uzi sian glavon kaj sian ŝildon; la amanto ne ĝemos sen rekompenco; la gajulo pace ludos sian rolon; la ridindulo elvokos ridon ĉe tiuj, kiuj havas tikleblan diafragmon; kaj la fraŭlino malkaŝe esprimos sian amon per lamaj versoj. Kia anaro tio ĉi estas?
ROSENKRANZ
Tiu sama, kiu ordinare tiel plaĉadis al vi: la aktoroj el la urbo.
HAMLETO
Kio do igis ilin vagadi? Restado en konstanta loko estas ja pli profita tiel por ilia gloro, kiel por ilia poŝo.
ROSENKRANZ
Mi pensas, ke tio ĉi estas antaŭ nelonge enkondukita novaĵo.
HAMLETO
Ĉu ili estas ankoraŭ tiel same amataj kiel tiam, kiam mi estis en la urbo? Ĉu oni ilin vizitas ankoraŭ tiel same?
ROSENKRANZ
Ne, multe pli malmulte.
HAMLETO
Kia estas la kaŭzo? Ĉu ili fariĝis netaŭgaj?
ROSENKRANZ
Ne, iliaj penadoj estas tiaj samaj, kiel antaŭe; sed aperis generacio da infanoj, senplumaj birdetoj, kiuj ĉiam forte krias kaj por tio estas tondre aplaŭdataj. Tiuj ĉi nun estas en modo, kaj ili tiel krias kontraŭ la teatroj de la popolamaso—tiel ili nomas ĉiujn aliajn,—ke multaj el la glavoportantoj ektimis la anserajn plumojn kaj ne kuraĝas iri.
HAMLETO
Kiel? Infanoj? Kiu ilin subtenas? Kie ili prenas salajron? Ĉu ili forĵetos la arton, kiam ili ne povos pli kanti per soprano? Ĉu ili ne diros poste, kiam ili elkreskos ĝis la grado de ordinaraj aktoroj—kio estas tre atendebla, se ili ne trovos pli bonajn rimedojn por ekzistado,—ke iliaj verkistoj de dramoj alportis al ili malutilon, devigante ilin deklamadi kontraŭ ilia propra estonteco?
ROSENKRANZ
Estis granda batalado inter la ambaŭ flankoj, kaj la popolo mem sen ia riproĉo de konscienco instigas ilin reciproke... Longan tempon nenia dramo donis eĉ iajn enspezojn, se la aŭtoro kaj aktoroj ne atakadis en ĝi siajn kontraŭulojn.
HAMLETO
Ĉu povas esti?
GÜLDENSTERN
Ho, oni multe kaj kruele batalis.
HAMLETO
Kaj la infanoj venkis?
ROSENKRANZ
Jes, princo, Herkuleson kune kun lia portaĵo.
HAMLETO
Ne estas granda miro: ĉar mia onklo estas nun reĝo de Danujo, kaj tiuj, kiuj mokadis lin, dum mia patro vivis, donas nun dudek, kvardek, kvindek, eĉ cent dukatojn por lia portreto en miniaturo. Certe, en tio ĉi kuŝas io supernatura, se nur la filozofio povus tion ĉi eltrovi.
(Trumpetado post la sceno.)
GÜLDENSTERN
Jen venas la aktoroj.
HAMLETO
Ha, karaj sinjoroj, estu bone venintaj en Elsinoro! Donu al mi viajn manojn! Tre bone! Manieroj kaj komplimentoj apartenas al la akcepta saluto. Permesu al mi saluti antaŭe vin en tia maniero, por ke mia sintenado kontraŭ la aktoroj (kiu devas esti la plej afabla) ne havu la vidon de pli bona akcepto ol la via. Mi vin salutas al via veno, sed mia onklo-patro kaj mia patrino-onklino eraras.
GÜLDENSTERN
En kio, mia kara princo?
HAMLETO
Mi estas freneza nur ĉe vento nord-okcidenta; sed kiam la vento estas suda, mi ne miksos preĝejan turon kun lanterna kolono. (Polonio venas.)
POLONIO
Mi deziras al vi sanon, sinjoroj!
HAMLETO
Aŭskultu, Güldenstern, kaj ankaŭ vi, Rosenkranz,—por ĉiu orelo unu aŭskultanto: tiu ĉi granda infano, kiun vi tie ĉi vidas, ne eliris ankoraŭ el la infanaj vindoj.
ROSENKRANZ
Eble li la duan fojon tien enrampis, ĉar oni diras, ke maljunaj homoj denove fariĝas infanoj.
HAMLETO
Mi divenas, ke li venas sciigi min pri la aktoroj. Atentu!.. Tre vere, tio ĉi estis en lundo matene...
POLONIO
Via princa moŝto, mi povas raporti al vi novaĵojn.
HAMLETO
Via kortegana moŝto, mi povas raporti al vi novaĵojn. Kiam Roscio estis aktoro en Romo...
POLONIO
La aktoroj alveturis, via princa moŝto.
HAMLETO
He, he?
POLONIO
Per mia honoro...
HAMLETO
«Kaj sur azenetojVenis personetoj»...POLONIO
La plej bonaj aktoroj en la mondo, por tragedioj, komedioj, historioj, pastoraloj, pastoralaj komedioj, historio-pastoraloj, tragedio-historioj, tragedio-komedio-historio-pastoraloj, por dramoj sendividaj kaj por poemoj senfinaj. Seneko ne estas por ili tro serioza kaj Plaŭto ne estas por ili tro gaja. Por ĉio verkita kaj por ĉio improvizita ili ne havas egalajn al si en la mondo.
HAMLETO
Ho Jefto, juĝisto Izraela, kian trezoron vi havis?
POLONIO
Kian trezoron li havis, princo?
HAMLETO
Jenan:
«Ĉe li estis sol-filino,Kaj li amis ŝin sen fino.»
POLONIO (flanken).
Ĉiam pri mia filino.
HAMLETO
Ĉu mi ne estas prava, maljuna Jefto?
POLONIO
Se vi nomas min Jefto, via princa moŝto, mi efektive havas filinon, kiun mi forte amas.
HAMLETO
Ne, tio ĉi ne sekvas.
POLONIO
Kio do sekvas, estimegata sinjoro?
HAMLETO
Kio?
«Kontraŭ la sortoNe helpas forto»
Kaj poste, vi ja scias:
«Venis tre nebela finoKaj pereis la knabino»...
Cetere, vi povas mem legi la finon de la kanto; ĉar vidu, jen venas ĉesigantoj de mia parolo. (Kelke da aktoroj venas.)
Mi vin salutas, sinjoroj, estu ĉiuj bone venintaj! Mi ĝojas, ke mi revidas vin en sano. Tre agrable, miaj bonaj amikoj! Ha, malnova amiko, kiel via vizaĝo hariĝis de la tempo, kiam mi vin vidis! Ĉu vi volas konkuri en Danujo per via barbo? Ha, mia bela juna fraŭlino! Per niaj virinoj kaj fraŭlinoj, vi per alteco de unu kalkanumo fariĝis pli proksima al la ĉielo de la tempo, kiam mi vin laste vidis. Dio donu, ke via voĉo ne estu perdinta sian helan sonoron, kiel eluzita ora monero. Mi vin salutas ĉiujn, miaj sinjoroj! Ni tuj prenos nin al la afero, ni pafos ĉion, kion ni trovos. Tuj prezentu ion! Montru al ni provon de via arto. Nu, ekzemple, ian patosan parolon!
UNUA AKTORO
Kian parolon, mia estimata princo?
HAMLETO
Mi aŭdis, kiel vi unu fojon deklamis parolon,—sed ĝi neniam estis donata sur la sceno, aŭ almenaŭ certe ne pli ol unu fojon; ĉar, kiom mi memoras, la peco ne plaĉis al la amaso, ĝi estis tro alta por la popolo. Sed laŭ mia opinio kaj laŭ la opinio de aliaj personoj, kies juĝo en tiaj aferoj estas pli aŭtoritata ol mia, tio ĉi estis bonega peco: bone aranĝita laŭ la scenoj kaj verkita kun multe da prudento kaj modesteco. Mi memoras, ke iu diris, ke ĝi havas nenian salon nek pipron, por spici la enhavon, kaj nenian esprimon, kiu montrus ĉe la aŭtoro la intencon de arta ornamado; ĝi estis verkita en maniero simpla, sana kaj agrabla, multe pli bela, ol ornamita. Unu parolon en tiu ĉi peco mi precipe amis: tio ĉi estis la rakonto de Eneo al Didono; precipe tie, kie li parolas pri la mortigo de Priamo. (Al unu el la aktoroj) Se vi ĝin memoras, komencu per la jena verso... atendu, atendu...
«Kaj Pirro kun leona sovaĝeco»...
Ne, mi eraras; sed per Pirro ĝi komenciĝas...
«Kaj Pirro, kies nigra la armaĵoSimile al intenco lia nigraEgalkolora estis kun la nokto,En kiu li en la ĉevalo sidis,Nun ŝmiris sian korpon la teruranEn manier’ kruela: tute ruĝaLi estas de la kapo ĝis piedoj;Kovrita de la sango elverŝitaDe patroj kaj patrinoj kaj infanoj,De filoj kaj filinoj mortigitaj;La sango, sekigita de la sunoAl lia vest’ kruelan brilon donas.Varmega de kolero kaj de fajro,Per la okuloj de sangama tigroL’ infera Pirro serĉas nun Priamon...»
Nun daŭrigu!
POLONIO
Per mia honoro, princo, tre bone deklamite: kun sento, kun estetika tono.
UNUA AKTORO
Kaj jen li trovas lin: tremanta manoLa glavon portas kontraŭ malamikoj; Sed al maljuna mano ne obeasLa peza glavo kaj senbate falas.Kaj furioze nun rapidas PirroAl la batalo malegaleforta.La glavon levas li, kaj tuj senvivaPriam’ kaduka falas sur la teron.La urbo Iliono plu ne vivis,Kaj tamen ŝajnis, ke ĝi tiun batonEksentis: ĝi ekkrakis en la flamoj,Kaj sub l’ impreso de la tondra krakoSubite Pirro haltis; lia glavoEkpendis en l’ aero. Pirro starisSenmove, kvazaŭ pentro terurega.Sed kiel ofte antaŭ fulmotondroSilento ekaperas en ĉielo,La vent’ mutiĝas, la nubegoj haltasKaj kvazaŭ mortas ĉio sur la tero,—Kaj jen subite ekbruegas tondro:Tiele ankaŭ post momenta haltoEn Pirro pli kruele ekflamegisMalamo kaj sovaĝa sangavido.Neniam la marteloj de l’ ciklopoj,Por Marso elforĝante la armaĵon,Batadis pli kruele kaj sovaĝe,Ol kiel nun la sanga glav’ de PirroHakadis la Priamon malfeliĉan...Ho vi, Fortuno! Kial la diaroDe vi ne prenas for potencon vian,Ne rompas en pecetojn la radiojnDe via rado kaj ĝin ne deĵetasEn plej profundan lokon de l’ infero!»POLONIO
Tio ĉi estas tro longa.
HAMLETO (al Polonio).
Ĝi povos iri al la barbiro kune kun via barbo. (Al la aktoro) Mi petas vin, daŭrigu! Li plivolus ian arlekenaĵon, alie li baldaŭ ekdormos. Daŭrigu, venu al Hekubo!
UNUA AKTORO
«Sed kiu nun ekvidus la reĝinonKun haroj disligitaj en malordo»...HAMLETO
Kun haroj disligitaj?
POLONIO
Bone! Reĝino kun haroj disligitaj, tre bone!
UNUA AKTORO
«Kurantan nudpiede, minacantanEstingi la grandegan tutan brulonPer la riveroj de la larmoj siaj;Kaj kun ĉifono sur la kapo, kieAntaŭ nelonge sidis diademo;Anstataŭ vestoj kovras ŝian korponElturmentitan kaj malgrasigitanEn rapidec’ prenita litotuko:Se iu tion vidus, li malbenusPer plej teruraj vortoj la Fortunon.Sed se la dioj mem ŝin tie vidus,Starantan antaŭ la kruela Pirro,Hakanta senkompate ŝian edzon:Ho, tiam, se la dioj havas koron,L’ unua malespera ŝia krioL’ okulojn de la dioj fluidigusKaj ili ne silentus...»POLONIO
Rigardu do, li paliĝis, la okuloj estas plenaj je larmoj! Sufiĉe! Haltu!
HAMLETO
Bone, la reston vi poste al mi finos. (Al Polonio) Kara sinjoro, ĉu vi ne volos zorgi pri regalado de la aktoroj? Akceptu ilin bone, ĉar ili estas la spegulo kaj mallongigita kroniko de la tempo. Estus pli bone por vi havi post la morto malbonan supertomban surskribon, ol ricevi malbonan nomon de ili, dum vi vivas.
POLONIO
Kara princo, mi regalos ilin laŭ iliaj meritoj.
HAMLETO
Ho ne, bela homo, multe, pli bone! Se ni ĉiun homon traktos laŭ lia merito, kiu tiam estas certa, ke li ne ricevos batojn? Regalu ilin laŭ mezuroj de via propra honoro kaj indo: ju malpli ili meritas, des pli da merito tiam havos via boneco. Iru kun ili!
POLONIO (al la aktoroj)
Venu, sinjoroj!
HAMLETO (al la aktoroj)
Iru kun li, miaj amikoj! morgaŭ vi donos prezenton. (Al la unua aktoro) Aŭskultu, mia malnova amiko, ĉu vi povas prezenti la mortigon de Gonzago?
UNUA AKTORO
Jes, princo.
HAMLETO
Morgaŭ vi tion ĉi prezentos. Ĉu vi povus en okazo de bezono lerni parkere parolon el dekdu ĝis dekses versoj, kiun mi verkus kaj enmetus? Ne vere?
UNUA AKTORO
Jes, princo.
HAMLETO
Tre bone! (Al ĉiuj aktoroj). Iru kun tiu ĉi sinjoro, sed ne mokadu lin! (Polonio kaj la aktoroj foriras.—Al Rosenkranz kaj Güldenstern) Miaj amikoj, mi prenas de vi forpermeson ĝis la vespero! Estu bonaj gastoj en Elsinoro!
ROSENKRANZ
Ni estas pretaj al servoj, princo.